Ազգայինը, ֆոլկլորը հիմքն են, որի վրա մաքրվելով աճել է բալետը

-Oրերս Ձեր երկու նոր աշխատանք կտեսնենք բեմում՝ Ռավելի «Բոլերո»-ն և Վիվալդիի «Գարուն»-ը։ Ինչո՞վ է տարբերվելու Ձեր բեմադրած «Բոլերո»-ն, և ի՞նչ գաղափարներ եք ներդրել Վիվալդիի երաժշտությունը պատկերավորելիս։

-«Բոլերո»-ն շատ հայտնի երաժշտություն է, և այս գործի մեր բեմադրությունը լրիվ նոր ընթերցում է: Հիմքում շատ հետաքրքիր՝ Ֆիբոնաչիի թվային զարգացման էներգետիկան եմ ներդրել: Կատարելու է տղաների խումբը, ինչը պիտի շեշտի այդ կուտակված էներգիան, դրա խաչը խորհրդանշող ուղղահայաց և հորիզոնական ուղղվածությունը: Կոնֆլիկտը հենց սա է: Որոշ շարժումներ իսպանական պար են հիշեցնում, օգտագործել եմ նաև արևելյան մարտաձևերին հատուկ շարժումներ, որոնք կընդգծեն առնականությունը:

Ինչ վերաբերում է Վիվալդիին, ապա, այո՛, այն շատ ավելի քիչ է բեմադրվում, սակայն բեմադրվում է, հատկապես առաջին մասը՝ «Գարուն»-ը: Այս գործի հիմքում Բոտիչելիի համանուն գեղանկարն է: Ըստ արվեստագետների՝ կտավում աջից դեպի ձախ դասավորված ֆիգուրները խորհրդանշում են նյութական աշխարհի զարգացումը, փոխակերպումը հոգևոր աշխարհի: Բայց Վիվալդիի մեկնաբանությունը շատ ավելի թեթև է, հումորային: Այս երկու բալետներն էլ մի գործողությամբ կներկայացվեն, «Գարուն»-ը աղջիկները կպարեն՝ հավասարակշռելով տղաների կատարումը:

-Վերջին տարիներին թատրոնում խաղացանկի թարմացման «բեռը» Ձեր ուսերին է: Հերթափոխ պատրաստո՞ւմ եք։

-Դա շատ կարևոր է, քանի որ չեն եղել բալետմայստերներ: Ասեմ, որ հաջորդ մեր համերգը՝ բալետի երեկոն, երիտասարդ խորեոգրաֆների ուժերով կներկայացնենք: Նրանք արդեն երկու ամիս աշխատում են իմ ղեկավարությամբ: Պատրաստում ենք երիտասարդ խորեոգրաֆների՝ հուսով, որ քաջատեղյակ լինելով համաշխարհային բալետի զարգացումներից՝ նրանք նույնը կիրագործեն մեր թատոնում՝ հայկական խառնվածքով:

-Գոյություն ունի՞ «հայկական բալետ»՝ հայկական պարարվեստին հատուկ պլաստիկա, խորեոգրաֆիա։

-Բարդ հարց է, որովհետև մինչև այսօր փորձում են հասկանալ՝ ինչ բան է ազգային բալետը: Դա, իհարկե, վերտառությունը չէ, երբ հայկական անվան տակ ներկայացնում են հավաքական շարժումներ՝ տրանսֆորմացված ազգագրականից, ֆոլկլորից:

Կան շարժումներ, որոնք կենցաղից են եկել ու մուտք գործել բալետ՝ իբրև ժեստ: Այս պարագայում կարող է տարբերություն լինել, քանի որ հայերը, օրինակ, շատ ավելի էմոցիոնալ են: Բայց այս ամենը հղկվել է ժամանակի ընթացքում:

Ես միշտ այսպես եմ պատկերացրել՝ ազգայինը, ֆոլկլորը հիմքն են, որի վրա մաքրվելով աճել է բալետը և դարձել համամարդկային շարժումների հավաքածու: Բացի կենցաղային շարժումներից՝ գոյություն ունեն շատ ավելի հին շարժումներ, որոնք մի քանի հազար տարվա պատմություն ունեն:
Բալետի դպրոցում հիմա գաղտնի դպրոցներից եկած շարժումներ կան, օրինակ՝ առաջին դիրքը, երկրորդ դիրքը և այլն, որոնք ի սկզբանե նպաստում էին տիեզերքի հետ մարմնի կապի ստեղծմանը: Այսօր մենք առանց հասկանալու ենք դրանք կատարում, բայց համոզված եմ, որ դրանք շարունակում են ծառայել նույն նպատակին՝ կապելով պարողին հանդիսատեսի և միևնույն ժամանակ տիեզերքի հետ:

Ազգայինը կարող է սյուժեի մեջ լինել, գաղափարի, որն այդ նույն շարժումներով է զարգացվելու: Շարժումները նույնն են: Միակ երանգավորումը պարողի վերաբերմունքն է, էմոցիոնալ շարքը:

-Ժամանակին Ձեր անունը չէր իջնում Ալ. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի պաստառներից. իբրև պարող ներգրավված էիք գրեթե բոլոր բեմադրություններում: Ինչպիսի՞ն էր պարողից ուսուցչի Ձեր անցումը։

-Անցումը սահուն ստացվեց, որովհետև դեռ երիտասարդ տարիքում ինձ հետաքրքրում էր բեմադրելը: Երբ կատարում ես, ստացվում է, որ ինչ-որ մեկի մեկնաբանությանն ես ենթարկվում: Քո զգացական, էմոցիոնալ մոտեցումները բերելով՝ միևնույն է, դու միայն կատարողն ես։

1970թ. ես սկսեցի ինքս բեմադրել: Ստեղծեցի Հայաստանի երկրորդ բալետային խումբը, որը կոչվում էր «Կամերային բալետ»: Այս խմբով մենք անդրադառնում էինք աշխարհում այդ տարիների նոր ուղղություններին: Իհարկե, հաճախ թույլ չէին տալիս ցուցադրել, որովհետև գաղափարախոսություն կար, սահմանափակումներ կային: Հետո սկսեցին ցուցադրել Մոսկվայի հեռուստատեսությամբ՝ որպես ավանգարդ գործեր:
Գիտեի՝ բեմից հեռանալը պիտի որ ծանր լիներ, բայց ես շատ զբաղված էի և երբ եկավ ընտրություն կատարելու ժամանակը, հեշտ վերապրեցի: