Այս տարվա հինգ ամիսներին Հայաստանի ներքին պարտքն աճել է Դ4,4 մլրդ-ով՝ մայիսի վերջին կազմելով Դ253,7 մլրդ։ Այս ընթացքում ֆինանսների նախարարությունը պետբյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորմանն ուղղել է Դ1,41 մլրդ։
Համաձայն ֆինանսների նախարարության «2013թ. մայիսի 31-ի դրությամբ ներքին պարտքի վերաբերյալ» տեղեկագրի՝ հունվար-մայիսին Դ13,5 մլրդ ուղղվել է ներքին պարտքի սպասարկմանը տոկոսավճարների գծով, ևս Դ8,25 մլրդ ուղղվել է նախորդ թողարկման պարտավորությունների հետգնմանը։ Հինգ ամիսներին կարճաժամկետ պարտատոմսերի մարմանն ուղղվել է Դ18,2 մլրդ։
Ներքին պարտքի սպասարկումը տեղի է ունեցել շուկայից նոր պարտավորություններ ներգրավելու ճանապարհով, ընդ որում՝ ավելի թանկ։ Այսպես, եթե անցած տարվա վերջին բոլոր պարտատոմսերի միջին եկամտաբերությունը 13,58% էր, ապա հինգ ամիսներին այն ավելացել է 0,32-տոկոսային կետով՝ մայիսի վերջին կազմելով 13,9%։ Միջին եկամտաբերությունն ավելացել է ոչ թե ներքին պետպարտքի կառուցվածքի փոփոխության հաշվին, այլ ամեն գնով նոր միջոցներ ներգրավելու պատճառով։
Այսպես՝ ներքին պետական պարտքում կարճաժամկետ պետպարտատոմսերի միջին եկամտաբերությունը հինգ ամիսներին ավելացել է 0,2-տոկոսային կետով (մայիսի վերջին կազմել է 9,78%), միջնաժամկետ պարտատոմսերինը՝ 0,27-տոկոսային կետով (կազմել է 14,22%), երկարաժամկետներինը՝ 0,12-տոկոսային կետով (կազմել է 14,97%)։
Ֆինանսների նախարարությունը բարձր եկամտաբերությամբ պարտատոմսերի թողարկումից ստացված միջոցներն ուղղել է հիմնականում կարճաժամկետ պարտատոմսերի մարմանը, որոնց եկամտաբերությունը չի գերազանցել 10%-ը։
Առաջիկա յոթ ամիսներին ֆինանսների նախարարությունը պետք է մարի Դ16,8 մլրդ-ի կարճաժամկետ պարտատոմսեր, բացի այդ՝ անհրաժեշտ է լինելու ևս Դ45 մլրդ, որից Դ29 մլրդ-ը՝ պետբյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորմանը, և Դ16 մլրդ-ը՝ ներքին պարտքի տոկոսավճարների սպասարկմանը։ Ընդհանուր առմամբ, ֆինանսների նախարարությունը հունիս-դեկտեմբեր ժամանակահատվածում ներքին շուկայից պետք է ներգրավի ավելի քան Դ60 մլրդ, ինչը նշանակում է, որ առաջիկայում պետական պարտատոմսերի եկամտաբերությունը շարունակելու է ավելանալ։
Բանն այն է, որ պետական պարտատոմսերի տեղաբաշխման ժամանակ եկամտաբերությունը թելադրում է ոչ թե առաջարկը՝ տվյալ դեպքում ֆինանսների նախարարությունը, այլ պահանջարկը, այսինքն՝ շուկայի մասնակիցները։ Եթե հաշվի առնենք, որ պետական պարտատոմսերի տեղաբաշխմանը մասնակից դիլերների թիվը չի գերազանցում 7-ը, հասկանալի է, որ մեծ հաշվով պետական պարտատոմսերի շուկայում խաղի կանոնները հենց նրանք են թելադրում։
Բացի այդ՝ առկա են նաև օբյեկտիվ գործոններ. առաջարկի շոկով պայմանավորված (գազի և էլեկտրաէներգիայի սակագների բարձրացում)՝ սպասվող բարձր գնաճը նույնպես հանգեցնելու է պարտատոմսերի եկամտաբերության աճի։
Ներքին պարտքի սպասարկման համակարգը, ըստ էության, ֆինանսական բուրգ է հիշեցնում. պարտատոմսերի նախորդ՝ ավելի ցածր եկամտաբերությամբ թողարկումների սպասարկման համար ներգրավվում են ավելի թանկ միջոցներ, ընդ որում՝ խաղի կանոններն իրականում ֆինանսների նախարարությունը չի թելադրում։
Մյուս կողմից՝ պետպարտատոմսերի բարձր եկամտաբերության պատճառով այդպես էլ չկայացավ կորպորատիվ պարտատոմսերի շուկան։ Բանն այն է, որ պարտատոմսերի շուկայում ուղենշային է պետպարտատոմսերի եկամտաբերությունը, որի շուրջ էլ ձևավորվում է կորպորատիվ պարտատոմսերի միջին եկամտաբերությունը։
Ստեղծված պայմաններում այն կազմելու էր մոտ 16%, ինչն ավելի բարձր է, քան շուկայում վարկերի գործող տոկոսադրույքները։
